Η ιστορία της εργατικής Πρωτομαγιάς

Σικάγο, 1886…

«Θα’ρθει μια εποχή που η σιωπή μας θα είναι πιο ισχυρή από τις φωνές που στραγγαλίζετε σήμερα!»

Αύγουστος Σπάις, ένας από τους αναρχικούς που απαγχονίστηκαν στο Σικάγο το 1887

Τα γεγονότα της εργατικής Πρωτομαγιάς, οι συγκρούσεις στο Σικάγο του 1886, το μακελειό στην πλατεία Χέιμαρκετ και η δολοφονία δεκάδων εργατών και αναρχικών από τους βιομήχανους και τους λακέδες τους, ξεκίνησαν από το αίτημα για 8ωρη εργασία.

Την εποχή εκείνη, μια εποχή ταχύτατης βιομηχανικής ανάπτυξης, οι αμερικάνοι εργάτες δούλευαν εξαντλητικά ωράρια (από 72 έως και 90 ώρες την βδομάδα) για εξευτελιστικούς μισθούς, ζούσαν σε πολύ φτωχά μικρά δωμάτια, με ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής και άθλια ποιότητα νερού και τροφής, και με την ανεργία να παραμονεύει και να αυξάνεται συνεχώς. Το 1884 οι πιο  μαχητικοί συνδικαλιστές του Σικάγο, αφού εγκατέλειψαν μαζικά τα καθιερωμένα συνδικάτα, ίδρυσαν το Κεντρικό Εργατικό Συνδικάτο, άμεσα συσχετιζόμενο με την αμερικάνικη αναρχική οργάνωση Διεθνής Ένωση Εργαζομένων ή αλλιώς τη Μαύρη Διεθνή (που είχε ιδρυθεί από το προηγούμενο έτος). Μέχρι το 1886, όπου το αίτημα για 8ωρη εργασία είχε διαδοθεί πλατιά στο αμερικάνικο εργατικό κίνημα και προετοιμαζόταν μαζική απεργία, στο Σικάγο η Μαύρη Διεθνής και το Κεντρικό Εργατικό Συνδικάτο είναι οι πιο δραστήριες οργανώσεις και συμβάλλουν αποφασιστικά στην προετοιμασία της. Υιοθέτησαν το αίτημα για 8ωρη εργασία, θεωρώντας το ως ένα μερικό αίτημα στο πλαίσιο της συνολικής ανατροπής του καπιταλιστικού συστήματος, επιμένοντας στο ότι έπρεπε  να κατακτηθεί ‘από τα κάτω’, από τους ίδιους τους εργάτες, χωρίς τη διαμεσολάβηση των κομμάτων και της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας.

«Το μισθωτικό σύστημα είναι η μόνη πηγή μιζέριας του κόσμου. Το στηρίζουν οι εύπορες τάξεις, και για να καταστραφεί πρέπει οι εύπορες τάξεις είτε να μάθουν να δουλεύουν είτε να πεθάνουν. Μία λίβρα δυναμίτη είναι καλύτερη από ένα τσουβάλι ψηφοδέλτια! Διεκδικήστε οχτώ ώρες εργασίας με τα όπλα στο χέρι, για να αντιμετωπίσετε τα σκυλιά των καπιταλιστών, την αστυνομία και το στρατό με τον κατάλληλο τρόπο.»

ΤζέραρντΛίζιους, ένας από τους αναρχικούς του Σικάγο

Η απεργία για το 8ωρο ξεκίνησε στο Σικάγο το Σάββατο της 1ης Μαΐου του 1886 με τη μαζική συμμετοχή χιλιάδων εργατών, παραλύοντας τον παραγωγικό ιστό της πόλης. Εκατοντάδες χιλιάδες ήταν και οι απεργοί σε ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αστυνομία και οι εργοστασιάρχες, αντιμέτωποι με μια τόσο πλατιά σε έκταση απεργία, και τρομαγμένοι από τη μαζικότητά της, επιστράτευσαν,για να την καταστείλουν, από ιδιωτικούς αστυνομικούς και απεργοσπάστες, μέχρι ένοπλους μπράβους βιομηχάνων και ομοσπονδιακά στρατεύματα. Οι πρώτες συγκρούσεις ξεκίνησαν τη Δευτέρα, στις 3 Μαΐου, όταν απεργοί ξυλεργάτες δέχτηκαν την άγρια επίθεση της αστυνομίας, κοντά σε εργοστάσιο ξυλείας, την ώρα που προσπαθούσαν να προσεγγίσουν τους απεργοσπάστες. Οι μπάτσοι επιτέθηκαν πυροβολώντας αδιάκριτα τους απεργούς, δολοφονώντας 6 εργάτες και τραυματίζοντας πολλούς άλλους.

«Εκδικηθείτε! Εργάτες, στα όπλα! Τα αφεντικά εξαπέλυσαν τα λαγωνικά τους – την αστυνομία – και δολοφόνησαν έξι από τ’ αδέρφια σας, σήμερα στη φάμπρικα του Μακ Κόρμικ. Σκότωσαν τ’άμοιρα αδέρφια σας, γιατί, όπως κι εσείς, είχαν το κουράγιο να μην υπακούσουν στην ανώτατη θέληση των αφεντικών σας. Τους σκότωσαν, γιατί τόλμησαν ν’ απαιτήσουν τη μείωση των ωρών σκλαβιάς.»

Προκήρυξη που κυκλοφόρησε από το τυπογραφείο της αναρχικής εφημερίδας ‘ArbeiterZeitung’

Οι αναρχικοί, εξοργισμένοι από την επίθεση της αστυνομίας, κάλεσαν σε συγκέντρωση το απόγευμα της 4ης Μαΐου στην πλατεία Χέιμαρκετ του Σικάγο. Ήδη από το πρωί της ίδιας μέρας είχαν ξεκινήσει συγκρούσεις ανάμεσα σε χιλιάδες απεργούς και την αστυνομία. Οι ταραχές έπαψαν το απόγευμα, την ώρα της προγραμματισμένης συγκέντρωσης, γιατην οποία οι αναρχικοί είχαν αποφασίσει να έχει ειρηνικό χαρακτήρα. Μετά από αρκετές ώρες, όταν αποχωρούσε ο κόσμος, η πλατεία περικυκλώθηκε από αστυνομικούς και σώματα στρατού, που κινούνταν απειλητικά προς το πλήθος. Την ώρα που δινόταν η διαταγή στην αστυνομία να επιτεθεί, εξερράγη μέσα στις γραμμές των αστυνομικών μια βόμβα (που τοποθέτησε άγνωστος, μέχρι και σήμερα, βομβιστής) τραυματίζοντας 66 μπάτσους, και προκαλώντας το θάνατο σε 7 από αυτούς. Ακολούθησε μακελειό, καθώς οι μπάτσοι μανιασμένοι άρχισαν να πυροβολούν ανεξέλεγκτα το συγκεντρωμένο πλήθος, δολοφονώντας δεκάδες εργάτες και τραυματίζοντας εκατοντάδες.

«Δικάζεται ο Νόμος. Δικάζεται η Αναρχία. [..] Κύριοι ένορκοι καταδικάστε τους, κάντε τους παράδειγμα προς αποφυγήν. Κρεμάστε τους και σώστε τους θεσμούς μας, την κοινωνία μας»

Τζ. Γκρίντλ, πολιτειακός εισαγγελέας

Τις επόμενες μέρες, οι καθεστωτικές εφημερίδες, χωρίς να χάσουν χρόνο, έσπευσαν να στοχοποιήσουν το αναρχικό και το εργατικό κίνημα. Καλλιεργήθηκε ένα κλίμα συκοφαντίας, τρομοϋστερίας και πανικού από τους συντηρητικούς, οι οποίοι υποδείκνυαν γνωστούς αναρχικούς ως τους υποτιθέμενους πιθανούς βομβιστές, ενώ αριστερές οργανώσεις έκαναν λόγο για προβοκάτορες…

Ανάμεσα στις πολλαπλές εφόδους σε σπίτια και τις συλλήψεις που ακολούθησαν, οι αναρχικοί ΆλμπερτΠάρσονς, Αύγουστος Σπάις, ΜάικλΣουόμπ, ΣάμουελΦίλντεν, Τζορτζ Ένγκελ, ΆντολφΦίσερ, ΌσκαρΝιμπ και Λούις Λινγκ, από τους πιο μαχητικούς αναρχικούς του Σικάγο, κατηγορήθηκαν ως ηθικοί αυτουργοί του βομβισμού και δικάστηκαν για τις ιδέες τους. Οι Πάρσονς, Σπάις, Ένγκελ και Φίσερ απαγχονίστηκαν στις 17 Νοεμβρίου του 1887, τη Μαύρη Παρασκευή. Οι Φίλντεν και Σουόμπ καταδικάστηκαν σε ισόβια, ενώ ο Λινγκ, μόλις 21 ετών, και αρνούμενος κάθε συνδιαλλαγή και διαπραγμάτευση με το κράτος και τους δικαστές, αυτοκτόνησε στο κελί του, καπνίζοντας τσιγάρο με δυναμίτη. Τη νεκρική πομπή των αναρχικών αγωνιστών ακολούθησαν 200.000 άνθρωποι μέχρι το νεκροταφείο Βόλτχαϊμ, όπου θάφτηκαν. Τα επόμενα χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία, Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα) διοργανώνονταν κάθε 1η Μάη συγκεντρώσεις στη μνήμη των Μαρτύρων του Σικάγο, όπως ονομάστηκαν οι απαγχονισμένοι αναρχικοί αγωνιστές. Το 8ωρο είχε πλέον κατακτηθεί.

Θεσσαλονίκη, 1936…

Την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, κάνουν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα οι πρώτες μεγάλες εργατικές οργανώσεις. Στη δεκαετία 1910-1920 συγκροτείται το εργατικό κίνημα.Στη Θεσσαλονίκησυγκεκριμένα, ιδρύεται η σημαντικότερη σοσιαλιστική πολιτική οργάνωση, η Φεντερασιόν, που θα σφραγίσει τις εξελίξεις στο ελληνικό εργατικό κίνημα εκείνη την περίοδο, ενώ το χρονικό διάστημα μεταξύ 1914-1936 η πόλη αριθμεί 270 εργατικά σωματεία. Από το 1917 τα σωματεία ριζοσπαστικοποιούνται και εντάσσουν στα καταστατικά τους, εκτός από το 8ωρο, προτάγματα όπωςδημιουργία πολιτικής εργατικής συνείδησης, απαλλαγή από την επιρροή των αστικών κομμάτων, δημοσιοποίηση των μέσων παραγωγής και κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.Την περίοδο όμως 1920-1930, υπό την πίεση του αστικού κράτους, προκαλείται διάσπαση στο συνδικαλιστικό κίνημα με συνέπεια τη συντηρητικοποίηση κάποιων σωματείων που απαγόρευαν ακόμα και τις πολιτικές συζητήσεις.

Την τετραετία 1929-1932 σημειώνεται η κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας. Την ίδια εποχή στη Θεσσαλονίκη οι καπνεργάτες, η ραχοκοκαλιά του εργατικού κινήματος, αντιμετωπίζουν μείωση μισθού που αγγίζει το 50%, ενώ η ανεργία στον κλάδο αυξάνεται σημαντικά, καθώς οι καπνέμποροι εξάγουν τα προϊόντα ανεπεξέργαστα. Πολλοί μάλιστα αναγκάζονται να εργάζονται αμισθί, μόνο και μόνο για την εξασφάλιση ενσήμων. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα το 1936 ξεσπά στη Θεσσαλονίκη το πρώτο κύμα απεργιών και στις 29 Απριλίου γίνεται το πρώτο Πανκαπνεργατικό Συνέδριο που αποφασίζει πανκαπνεργατική απεργία με αιτήματα: αύξηση ημερομίσθιου, βελτίωση των παροχών του ταμείου ασφάλισης και την εξασφάλιση εργασίας 50% σε άνδρες και 50% σε γυναίκες. Την Πέμπτη 30 Απρίλη, κατεβαίνουν στην απεργία τα Σωματεία καπνεργατών στην Καβάλα και στη Δράμα,ενώ στις 5 Μάη, 7η μέρα της απεργίας, κατεβαίνουν σε συμπαράσταση στη Θεσσαλονίκη οι κλωστοϋφαντουργοί, οι χαρτεργάτες, οι τσαγκαράδες και οι λαστιχάδες. Μέσα σε λίγες μέρες η απεργία γίνεται πλέον πανεργατική.

Ο Μεταξάς επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη και, βλέποντας ότι η απεργία παίρνει ανησυχητικές και επικίνδυνες για την κυβέρνησή του διαστάσεις, διατάσσει την άμεση καταστολή της.Έτσι, στις 8 του Μάη, χιλιάδες απεργοί δέχονται επίθεση από δυνάμεις έφιππης και πεζής χωροφυλακής με πυροβολισμούς. Οι τραυματίες φτάνουν τους 70. Οι αγωνιστές στήνουν οδοφράγματα,ενώ πλήθοςκόσμουκατεβαίνει από τις συνοικίες προς το κέντρο για να βοηθήσει. Οι αρχές τρομοκρατούνται καιο διοικητής της φρουράς Θεσσαλονίκης δίνει διαταγή στο στρατό να χτυπήσει τους διαδηλωτές.Οι φαντάροι όμως δεν υπακούουν. Μετά από ώρες οι οδομαχίες σταματούν και τελικά οι διαδηλωτές υποχωρούν. Οι τραυματίες είναι πολλοί αλλά η οργή κορυφώνεται! Το βράδυ, πολλά σωματεία της Θεσσαλονίκης (αυτοκινητιστές, λιμενεργάτες, οικοδόμοι, τροχιοδρομικοί κ.ά.) ενώνουν τον αγώνα τους με αυτόν των καπνεργατών και κηρύττουνμε τη σειρά τους απεργία.

Την επομένη, 9 Μαΐου, μαζί με τους εργάτες κατεβαίνουν σε απεργία διαμαρτυρίας και οι επαγγελματίες, οι βιοτέχνες και οι φοιτητές. Από το πρωί στρατός και αστυνομία κάνουν περιπολίες, ενώ στις πλατείες έχουν τοποθετηθεί πολυβόλα. Οι μπάτσοι ξεκινούν από νωρίς τις επιθέσεις εναντίον των εργατικών συγκεντρώσεων, με συνέπεια να πέσει νεκρός απ’ τις σφαίρες ο αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης και η καπνεργάτρια Αναστασία Καρανικόλα. Οι διαδηλωτές εξοργισμένοι τοποθετούν το νεκρό εργάτη πάνω σε μια πόρτα και φτάνουν μπροστά απ’ το διοικητήριο. Την ίδια ώρα χτυπάνε οι καμπάνες σε όλες τις συνοικίες, πλήθοςκόσμου ξεχύνεται στους δρόμους, κατηφορίζει προς το κέντρο και ενώνεται με τους απεργούς.Η διαδήλωση όμως χτυπιέται άγρια με πολυβόλα με αποτέλεσμα 8 νεκρούς και 250 τραυματίες.

Η κρατική καταστολή και οι μαζικές δολοφονίες διαδηλωτών δεν τρομοκρατούν τους εξεγερμένους. Αντίθετα προκαλούν νέα κύματα οργής και αγανάκτησης. Όλη η πόλη έχει ξεσηκωθεί και οι εξεγερμένοι είναι οι κυρίαρχοι. Οι στρατιώτες παραβαίνουν τις διαταγές των ανωτέρων τους, ενώνονται με τους εργάτες και συγκρούονται άγρια με τηναστυνομία. Οι μπάτσοι κρύβονται στα τμήματα πανικόβλητοι. Το κράτος αναγκάζεται να επιστρατεύσει τους τσολιάδες και το στόλο για την καταστολή της εξέγερσης και προχωρά σε όργιο συλλήψεων. Οι απεργοί όμως είναι ανυποχώρητοι. Η Θεσσαλονίκη αγγίζει την ουτοπία!

Παρ’ όλ’ αυτά, η απεργιακή επιτροπή του σωματείου, επιλέγει να εκτονώσει την κατάσταση και καλεί τους εργάτες να σταματήσουν την απεργία, με το επιχείρημα ότι,αν το κάνουν, τα αιτήματά τους θα ικανοποιηθούν. Έτσι η άγρια και μεγαλειώδης αυτή απεργίαλήγει άδοξα. Ταυτόχρονα, η συνδικαλιστική ηγεσία της αριστεράς, επιδιώκοντας την ενότητα με λαϊκούς και βενιζελικούς, αποδεικνύεται άτολμη για άλλη μια φορά: κηρύσσει στην Αθήνα πανελλαδική απεργία, αλλά στις 13 Μαΐου, όταν είναι πια πολύ αργά. Το κίνημα υποχωρεί… Σε λίγο ο φασισμός σκεπάζει τα πάντα αμείλικτος…

Η Κληρονομιά των Αγώνων των Εργατών και των Αναρχικών του Σικάγο και της Θεσσαλονίκης

Τα προτάγματα των εργατών και των αναρχικών του Σικάγο και της Θεσσαλονίκης παραμένουν επίκαιρα όσο συνεχίζει να υπάρχει μισθωτικό σύστημα. Οι εργαζόμενοι σήμερα έχουν πολλά να διδαχτούν τόσο από το περιεχόμενο και τη μορφή που πήραν οι αγώνες του ιστορικού αμερικάνικου εργατικού κινήματος όσο και του ελληνικού.

Οι εργάτες του Σικάγο επέλεξαν να αποχωρήσουν από τα σωματεία της συνδικαλιστικής και κομματικής γραφειοκρατίας και να αυτοοργανωθούν, χωρίς διαμεσολαβητές, γιατί ήξεραν ότι η απελευθέρωση των ίδιων και της κοινωνίας έχει νόημα μόνο εφόσον πρόκειται για έργο δικό τους και ξεκινά από την ίδια την κοινωνία. Για τον ίδιο λόγο, απαξίωναν και τις εκλογές, θεωρώντας ότι αναπαράγουν λογικές ανευθυνότητας και ανάθεσης.

Προχωρούσαν σε Άγριες Απεργίες, και δεν επέτρεψαν ποτέ στο κράτος να έχει στα χέρια του το μονοπώλιο της βίας απέναντι στην κοινωνία· θεωρώντας ότι ένα σύστημα που αναπαράγεται με τη βία, μόνο με τη βία μπορεί να καταστραφεί, δεν δίστασαν να περιφρουρήσουν το κίνημά τους και αμυνθούν έμπρακτα απέναντι στις ανελέητες επιθέσεις της τάξης που τους εκμεταλλευόταν και στα τσιράκια της, τις δυνάμεις καταστολής. Τον ίδιο μαχητικό δρόμο ακολούθησαν και οι απεργοί της Θεσσαλονίκης του 1936.

Σήμερα, σε μια συγκυρία όπου το κεφάλαιο αναδιαρθρώνεται μέσω του οχήματος της κρίσης και επιτίθεται συνολικά στα εργασιακά αλλά και σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, ο ταξικός πόλεμος συνεχίζεται. Απέναντι στα ‘ευέλικτα’ 5ωρα, την ημιαπασχόληση, τις περικοπές μισθών και τις μειώσεις συντάξεων, την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και την πρωτοφανή μαζική ανεργία, μόνη λύση για τους εκμεταλλευόμενους – από το 1886 – παραμένει η ανάπτυξη της κοινωνικής και ταξικής πάλης μέσα από μη διαμεσολαβημένες, αυτοοργανωμένες δομές αγώνα, με σκοπό την κοινωνική επανάσταση για την καταστροφή του κράτους και την κατάργηση της μισθωτής εργασίας και των αγορών, την κοινωνικοποίηση και αυτοδιαχείριση του κοινωνικού πλούτου. Για την αναρχία, για μια κοινωνία ισότητας, κοινοκτημοσύνης και αλληλεγγύης.

ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ΔΟΛΟΦΟΝΗΜΕΝΟΥΣ ΕΡΓΑΤΕΣ

ΚΑΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ

ΟΛΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

ΕΜΠΡΟΣ ΓΙΑ ΑΓΡΙΕΣ ΑΠΕΡΓΙΕΣ

Τρίτη 30/4, Πλατεία Ελληνικού 19:00: Μικροφωνική για την εργατική Πρωτομαγιά 20:00: Προβολή ντοκιμαντέρ για τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης το Μάη του 1936

 

Τετάρτη 1/5 ΟΛΟΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ